Mgr Marta Gabryszewska, mgr inż. Katarzyna Kucharczak, mgr inż. Danuta Maciaszek, prof. dr hab. Barbara Gworek, dr Marta Kijeńska*, mgr inż. Lidia Tokarz Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
DOI: 10.15199/62.2016.3.50
Środki ochrony roślin muszą spełnić wiele kryteriów oraz przejść skomplikowaną proce- durę ewaluacji, aby mogły zostać dopuszczo- ne do obrotu. Ocenie podlega wiele aspektów oddziaływania środków ochrony roślin na zdrowie ludzi i zwierząt oraz na środowisko. Jednym z nich jest los i zachowanie środka ochrony roślin w środowisku. Ten bardzo ważny aspekt oceny ma na celu ustalenie przewidywanych stężeń substancji aktywnej będącej składnikiem danego środka ochrony roślin oraz produktów jej rozpadu, zwanych metabolitami, w poszczególnych elementach środowiska. Za pomocą danych pochodzą- cych z badań laboratoryjnych oraz tereno- wych i modeli matematycznych obliczane są przewidywane stężenia substancji aktywnej i jej metabolitów w glebie1), wodach pod- ziemnych, wodach powierzchniowych oraz w powietrzu. Omówiono modele zalecane do oceny losu i zachowania środków ochrony roślin w wodach powierzchniowych.
Przy ocenie losu i zachowania środków ochrony roślin w środowisku zazwyczaj bie- rze się pod uwagę tylko wchodzące w ich skład substancje aktywne, a składniki pomoc- nicze formulacji nie są uwzględniane, jeże- li ich oddziaływanie jest ograniczone do skutków krótkoterminowych (np. tworzenie stabilnej zawiesiny opryskowej), a ich wpływ na procesy długotrwałe (degradacja, prze- mieszczanie się w środowisku) jest znikomy. Wytyczne do wykonania oceny przewidywa- nych stężeń w wodach powierzchniowych i osadach zawarte są w rozporządzeniu2) oraz w wytycznych FOCUS3).
Istnieje wiele matematycznych modeli obliczeniowych wykorzystywanych do sza- cowania przewidywanych stężeń środowi- skowych substancji aktywnych i metabolitów
PEC (predicted environmental concentration) w wodach powierzchniowych PEC
SW
czas jego zastosowania oraz możliwość (surface
zatrzymywania na roślinach. Jeżeli środek water) i FOCUS w dostosowała osadach PEC
wiele SED
(sediment). modeli Grupa
ma być stosowany więcej niż raz w sezo- oblicze- niowych do wyznaczenia wartości PEC wyni-
nie, wówczas obliczenia PEC
SW
kających ze stosowania środków ochrony roślin. Rozporządzenie2) nakazuje szacowanie wartości PEC
SW
w Kroku 2 wykonuje się z uwzględnieniem wszystkich zastosowań. W takim przypadku obliczenia w Kroku 2 mogą stać się przydatne do je konkretnych i narzędzi PEC
SED
, i ale nie wskazu-
określenia najgorszego możliwego przypad- modeli. Modele
ku stosowania środka oraz do identyfikacji FOCUS zostały zalecone do stosowania
sposobu lub sposobów stosowania, które w Polsce dokumentem MRiRW pt. „Ogólne
będą wymagały dalszej oceny w Kroku 3. wskazówki dotyczące oceny losu i zachowa-
Do obliczeń na poziomie Kroków 1 i 2 nia środków ochrony roślin w środowisku”.
stosowany jest program STEP_ONE_TWO Rozporządzenie2) włączało do polskiego sys-
(Surface watertool for exposure predictions temu prawnego załączniki II i III dyrektywy
Step 1&2). Model ten wymaga wprowadze- 91/414/EWG, która obecnie jest zastąpiona
nia takich danych, jak masa cząsteczkowa, rozporządzeniem (regulacją) EC/1107/2009,
rozpuszczalność w wodzie, okres półtrwania a załączniki regulacjami 284/2013 i 285/2013 (i notami technicznymi do nich).
DT
50
Procedura oceny losu i zachowania środka ochrony roślin w wodach powierzch- niowych z zastosowaniem modeli FOCUS zakłada stopniową ocenę w czterech kro- kach, uwzględniających coraz więcej danych i coraz bardziej rzeczywiste warunki stoso- wania środka.
Stopniowa ocena wg modeli FOCUS
Krok 1 obejmuje proste obliczenia z zas- tosowaniem jednego, ściśle ustalonego sce- nariusza zakładającego najbardziej nieko- rzystne, a przy tym najmniej rzeczywiste, warunki stosowania środka w najwyższej proponowanej dawce. Nie uwzględnia się tu różnic klimatycznych, rodzajów upraw, topografii terenu i typu gleby. Przyjmuje się, że ilości tego środka, jakie dostają się do wód w wyniku znosu, spływu powierzchniowe- go, erozji i/lub drenażu to sumy tych ilości pochodzące z poszczególnych zastosowań środka, a więc że cała dawka dostaje się do wód jednokrotnie.
Krok 2 wykorzystuje ten sam scenariusz, który ma zastosowanie w Kroku 1. Jest on jednak urealniony i uwzględnia wielokrotne stosowanie środka ochrony roślin, a także
(period required for 50 percent disap- pearance) w glebie, współczynnik adsorpcji węgla adsorption organicznego coefficient), K
oc
okres (organic półtrwania carbon
DT 2 DT
50 zastosowań, w układzie osad-woda 50
w wodzie i dawka (lub dla Kroku
DT
oraz 50
w przerwy osadzie), pomię- liczba
dzy zastosowaniami. Kroki 1 i 2 pozwa- lają przede wszystkim na wskazanie tych substancji, które praktycznie nie wywołują ryzyka dla środowiska wodnego.
Krok 3 wykorzystuje scenariusze odzwierciedlające najbardziej niekorzystne, ale rzeczywiste warunki, jakie mogą wystą- pić w środowisku w okresie stosowania środka. Scenariusze te uwzględniają wiele założeń, w tym dotyczące warunków kli- matycznych, ukształtowania terenu, rodzaju gleby, pokrywy roślinnej, rodzaju uprawy, zabiegów agrotechnicznych, podstawo- wych dróg narażenia (drenaż, spływ) wód powierzchniowych na dostające się z pól środki ochrony roślin oraz rodzajów zbior- ników wodnych (stawy, rowy, strumienie). Zbiorniki wodne zostały sparametryzowa- * Autor do korespondencji:
ne, nadano im stałą szerokość oraz długość
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy
i odległość szczytu wału od wody. Wartości Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11d, 00-548
te zostały przedstawione w tabeli 1. Warszawa, tel.: (22) 375-05-48, fax: (22) 375- 05-01, e-mail: marta.kijenska@ios.edu.pl
W tabeli 2 zestawiono scenariusze wyko- rzystywane w Kroku 3 oraz wskazano repre-
609 95/3(2016)
Tabela 1. Parametry zbiorników wodnych3)
Zbiornik wodny
Tabela 2. Scenariusze wykorzystywane w modelach obliczeniowych w Kroku 33)
Odległość
Średnia od szczytu
Symbol wału
scenariusza do wody,
roczna temperatura, °C Dr inż.
Roczny
Zawartość opad,
organicznego, mm
%
węgla
Nachylenie, %
Stacja pogodowa
Eee Rów m 1 100 0,5 D1 6,1 556 ił pylasty D2 9,7 642 ił Szerokość, Rodzaj gleby m
2,0 0–0,5 Lanna
3,3 0,5–2 Brimstone Staw 30 30 3,0
D3 9,9 747 piasek 2,3 0–0,5 Vreedepeel DOI: Strumień 10.15199/62.2015.9.XX
1 100 1,0
D4 8,2 659 glina 1,4 0,5–2 Skousbo
D5 11,8 651 glina 2,1 2–4 La Jailliere
D6 16,7 683 glina ilasta 1,2 0–0,5 Thiva
R1 10,0 744 pył gliniasty 1,2 3 Weiherbach
R2 14,8 1402 glina piaszczysta 4 20 Porto
R3 13,6 682 glina ilasta 1 10 Bologna
R4 14,0 756 glina piaszczystoilasta 0,6 5 Roujan
Rys. Lokalizacja zastosowania scenariuszy FOCUS dla wód powierzchniowych3, 4)
Tabela 3. Drogi migracji zanieczyszczeń i reprezentatywne zbiorniki wodne dla scenariuszy3)
Scenariusz Źródło Zbiornik wodny
D1 drenaż i znos rów, strumień
D2 drenaż i znos rów, strumień
D3 drenaż i znos rów
D4 drenaż i znos staw, strumień
D5 drenaż i znos staw, strumień
D6 drenaż i znos rów
R1 spływ powierzchniowy i znos staw, strumień
R2 spływ powierzchniowy i znos strumień
R3 spływ powierzchniowy i znos strumień
R4 spływ powierzchniowy i znos strumień Całkowita długość, m
zentatywne stacje meteorologiczne, z któ- rych zaczerpnięto informacje o opadach i temperaturze dla danego regionu, a także zdefiniowano właściwości gleb. Scenariusze D są scenariuszami drenażu, dla których główną drogą migracji zanieczyszczeń do wód powierzchniowych jest drenaż i znos. W drenażu zanieczyszczenia są odprowa- dzane rowami melioracyjnymi oraz przez wewnętrzny system drenów w glebie do wód powierzchniowych. Kolejnym szla- kiem migracji zanieczyszczeń jest znosze- nie z chmurą oprysku do wód powierzch- niowych. Scenariusze R są scenariuszami spływu powierzchniowego, dla których jest on (oraz znos) główną drogą migracji zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Spływ powierzchniowy polega na trans- porcie zanieczyszczeń poprzez dodatkowy strumień wody wywołany opadami, topnie- niem śniegu lub nawadnianiem.
Na mapie (rysunek) przedstawiono lokalizację poszczególnych scenariuszy. Poszczególnym scenariuszom przypisano różne zbiorniki wodne mające charakte- ryzować wody powierzchniowe danego obszaru. Wyróżniono stawy (wody stałe lub wolno płynące), rowy (wody stosunkowo wolno płynące) i strumienie (szybko prze- mieszczające się wody). W tabeli 3 przed- stawiono przypisanie zbiorników wodnych do poszczególnych scenariuszy.
Modele obliczeniowe i scenariusze dla warunków polskich
Po rozszerzeniu Unii Europejskiej o nowe państwa członkowskie zaistniała koniecz- ność opracowania dodatkowych scenariuszy, które uwzględniałyby warunki panujące na obszarze tych państw. Do chwili opracowania i zatwierdzenia nowych scenariuszy nowe państwa członkowskie zobligowano, aby w procesie rejestracji środków ochrony roślin stosowały scenariusze najbardziej odpowia- dające warunkom rolniczym panującym na ich obszarze. Jeśli nie ma takich scenariuszy, zalecane jest stosowanie scenariuszy „wraż- liwszych”, stanowiących gorszy przypadek. Dopasowanie istniejących scenariuszy do warunków panujących w nowych państwach
610 95/3(2016)
członkowskich przeprowadzono przez porównanie parametrów klimatu (opady, temperatura), gleby (tekstura, zawartość materii organicznej) oraz uprawianych roślin określonych dla scena- riuszy FOCUS z parametrami określonymi dla tych państw. Spośród scenariuszy wykorzy- stywanych do obliczeń dla wód powierzchniowych w Kroku 3 trzy scenariusze odzwierciedlają najbardziej niekorzystne warunki dla upraw mogące wystąpić na obszarze Polski. Do scenariuszy tych należą R1 (dla obszarów gór- skich) i D3 oraz D4 (dla obszarów nizinnych).
Na potrzeby obliczeniowe dla Kroku 3 powstały takie mode- le obliczeniowe, jak PESTLA, MACRO i CRACK_P (uwzględ- niające drenaż), GLEAMS, PRZM i PELMO (uwzględniające spływ powierzchniowy) oraz SLOOT. BOX, ABIWAS, EXAMS, WASP i TOXSWA5). Znane są też takie modele, jak niemiecki ESCAPE i brytyjski Drift&Drainage oraz Drift Calculator używany do wyznaczania PEC dla środowiska. Obecnie dla Kroku 3 wyko- rzystuje się program MACRO uwzględniający drenaż, program PRZW uwzględniający spływ i erozję oraz program TOXSWA pozwalający na obliczenia ostatecznych wartości PEC
SW na podstawie danych doty- czących znosu i spływu/erozji lub drenażu. Modele zostały
tak przygotowane, aby dane uzyskiwane przy obliczeniach za pomocą programów MACRO i PRZW mogły być w pełni wyko- rzystane jako dane wejściowe do programu TOXSWA. W Kroku 3 dodatkowo uwzględ- nia się dane wejściowe dotyczące znosu. Dane te są obliczane za pomocą narzędzia zwanego SWASH (surface water scenarios help). Dane wejściowe do SWASH obejmu- ją wielkość dawki, liczbę zastosowań, typ uprawy i rodzaj zbiornika wodnego. Dane uzyskane z obliczeń SWASH są tak dobra- ne, aby mogły być zastosowane w mode- lach MACRO, PRZM i TOXSWA.
Model TOXSWA umożliwia prześle- dzenie zachowania środka ochrony roślin w wodach powierzchniowych (rów, staw lub strumień graniczący z polem upraw- nym) i obliczenie jego stężeń środowisko- wych zarówno w wodzie, jak i w osadzie zbiornika. Do obliczeń przyjmuje się zało- żenie, że stężenie w wodzie różnicuje się w płaszczyźnie poziomej, ale nie zależy od głębokości, zaś stężenie w osadzie jest zmienne zarówno w kierunku pionowym, jak i poziomym. TOXSWA uwzględnia transport, rozkład, sorpcję oraz ulatnia- nie się środka. Model ten nie pozwala na symulację takich procesów, jak drenaż czy spływ/erozja, a jedynie wykorzystuje zmienne uzyskane z obliczeń za pomocą innych modeli jako dane wejściowe opisu- jące badany system wodny. TOXSWA nie pozwala również na symulację tworzenia się metabolitów w wodzie lub osadzie, ale umożliwia obliczenie (lub przynajmniej oszacowanie) stężeń metabolitu, który dostaje się do wód powierzchniowych lub do osadu.
Krok 4 uwzględnia szczegółową cha- rakterystykę ukształtowania terenu oraz możliwość wprowadzenia ograniczeń w stosowaniu środka ochrony roślin. Celem obliczeń wykonywanych w Kroku 4 jest uwzględnienie warunków bardziej zbliżonych do rzeczywistych niż te, które były wykorzystywane w Kroku 3, a także zmianowanie roślin, gleb, warunków kli- matycznych, topografii i zbiorników wod- nych specyficznych dla regionu, w którym ma być stosowany środek. W każdym przypadku gdy zastosowanie Kroku 4 jest niezbędne, określenie potrzebnych scena- riuszy wymaga przeprowadzenia studium przypadku w zależności od proponowane- go stosowania środka, właściwości środka oraz przyczyn, z powodu których ocena na poziomie Kroku 3 nie była wystarczająca. Wskazówki dotyczące oceny na pozio- mie Kroku 4 zawarte są w odpowiednich wytycznych6–8). Krok 4 należy do badań bardziej szczegółowych, polegających m.in. na: (i) uściślaniu wartości parame- trów wejściowych (np. poprzez wyko- rzystanie do obliczeń zakresu wartości
611 95/3(2016)
otrzymanego w badaniach rozkładu, a nie jedynie wartości średnich, lub wykonanie dodatkowych badań i przeprowadzenie ponownej symulacji na modelu z wyko- rzystaniem uzyskanych w nich wyników), (ii) umieszczaniu w etykiecie stosowa- nia zapisów ograniczających stosowanie środka (np. poprzez ustanowienie stref buforowych, ograniczeń w okresach stoso- wania środka), których skuteczność musi być potwierdzona poprzez wykonanie na modelu ponownej symulacji uwzględnia- jącej proponowane ograniczenie, oraz (iii) opracowaniu specyficznych scenariuszy odzwierciedlających właściwe dla danego środka środowiskowe i rolnicze warunki jego stosowania.
Ocena na poziomie Kroku 4 jest typowym studium przypadku, które polega na prze- analizowaniu wyników oceny wykonanej dla danego środka w Krokach 1–3, które nie wystarczyły do wykluczenia nieakceptowal- nego wpływu środka na organizmy wodne. W obliczeniach stosuje się zmniejszenie znosu i spływu poprzez zastosowanie stref buforowych. W tabeli 4 przedstawiono naj- gorszy przypadek (na 90 percentylu) zmniej- szenia narażenia przy różnej szerokości stre- fy buforowej oraz różnych fazach spływu powierzchniowego. Stopień zmniejszenia zależy od szerokości i rodzaju strefy, rodza- ju uprawy, prędkości wiatru oraz rodzaju zastosowanego urządzenia dozującego środ- ki ochrony roślin.
W przypadku zmniejszenia spływu powierzchniowego stosuje się strefę porośnię- tą zwartą roślinnością. W przypadku zmniej- szenia znosu z chmurą oprysków w wielu krajach UE stosuje się strefy buforowe bez oprysków z możliwością zmniejszenia nara- żenia nawet powyżej 95%. W celu ograni- czenia znosu rekomendowane są specyficzne technologie, takie jak dysze zmniejszające znos, opryskiwanie z rękawem powietrznym
Tabela 4. Zmniejszenie spływu powierzchnio- wego i znosu z chmurą oprysków7)
Szerokość strefy buforowej pokrytej zwartą roślinnością, m
10–12 18–20
Zmniejszenie objętości spływu powierzchniowego wody, %
60 80
Zmniejszenie masy środków ochrony roślin transportowanych w fazie wodnej, %
60 80
n (dla fazy wodnej) 36 30
Zmniejszenie masy zerodowanych osadów, %
85 95
Zmniejszenie masy środków ochrony roślin transportowanych w fazie osadów, %
85 95
czy opryskiwanie ekranowe3). Technologie te stosuje się w opryskiwaniu roślin uprawia- nych na terenach graniczących ze zbiornikami wodnymi, gdzie zatrzymywanie środka przez rośliny jest znikome. W wielu krajach do ograniczenia znosu stosuje się wiatrochrony składające się z drzew lub roślinności wyższej przynajmniej o 1 m niż uprawa. W zależno- ści od ulistnienia wiatrochronu ograniczenie znosu może sięgać 90%. Do oceny narażenia zaleca się stosowanie ograniczenia o 25% dla bezlistnych drzew, o 50% dla drzew o śred- nim ulistnieniu i o 75% dla pełnego ulistnienia wiatrochronu. W przypadku drenażu nie ma możliwości jego ograniczenia.
Wszystkie opracowane przez grupę FOCUS programy modelowe dla wód powierzchniowych umożliwiają dokonanie obliczeń przewidywanych stężeń środowi- skowych zarówno dla substancji aktywnej, jak i metabolitów, które powstają w glebie. Określa się właściwości takich metabolitów (w tym ich największe stężenie zaobser- wowane w badaniach losu i zachowania w glebie) oraz stosunek masy cząsteczkowej substancji aktywnej i metabolitu. Modele zakładają, że metabolity nie powstają w powietrzu, a więc substancja aktywna może dostawać się do wód powierzchnio- wych jedynie w wyniku znosu. Wobec tego w liwe obliczeniach jest jedynie PEC
uwzględnienie SW
dla metabolitów jednej z moż- dwu dróg narażenia (drenaż lub spływ).
Wszystkie modele umożliwiają poda- nie a także wartości średnich rzeczywistej ważonych PEC czasowych
(PEC
act
),
(TWA-PEC) dla wód powierzchniowych i osadu po 1, 2, 4, 7, 14, 21, 28, 42, 50 i 100 dniach po zastosowaniu środka.
Obliczanie i wykorzystywanie wartości PEC
stuje Do się obliczeń punkty PEC
końcowe SW
i PEC
dla SED
substancji wykorzy-
aktywnych zaakceptowane na poziomie unijnym, których wartości zamieszczone są na liście punktów końcowych (list of endpoints) w raporcie z oceny DAR (draft assessment report).
W dokumencie GAP (good agricultu- re practice), obejmującym przewidywany zakres stosowania, zawarte są informacje dotyczące zakresu i ilości stosowania środka ochrony roślin, terminu jego stosowania, podanego jako faza wzrostu9) oraz odstęp między zabiegami w przypadku wielokrot- nego stosowania. W zależności od uprawy i fazy wzrostu określane jest zatrzymanie (intercepcja) środka na powierzchni roślin. Dodatkowo uwzględniane są metabolity substancji aktywnych, uznane za znaczące, powstające w wyniku przemian biotycz- nych i abiotycznych w środowisku. Dla nich, podobnie jak dla substancji aktywnych,
wymagane są dane obejmujące właściwości fizyczno-chemiczne oraz informacje z zakre- su ich przemian w warunkach laboratoryj- nych i/lub polowych, takie jak masa czą- steczkowa, ciśnienie par, rozpuszczalność w wodzie, współczynnik podziału K
OC
zostanie udowodnione na podstawie badań wyższego rzędu (np. badań ekotoksykolo- gicznych wyższego rzędu, danych monito- ringowych), że substancja nie będzie miała nieakceptowalnego wpływu na organizmy wodne. Możliwe jest również przejście do Kroku 4. W drugim przypadku środek może zostać dopuszczony do obrotu jedynie na tych terenach, na których możliwe będzie jego bezpieczne stosowanie. W ostatnim przypadku środek może zostać dopuszczo- ny do obrotu, choć na podstawie obliczeń modelowych nie można zupełnie wyklu- czyć w pewnych specyficznych warunkach środowiskowych wpływu środka na bardzo wrażliwe gatunki wodne. Dlatego też może być konieczne wykonanie dodatkowych badań na organizmach wrażliwych na dany środek.
Podsumowanie
Procedura oceny losu i zachowania środka w wodach powierzchniowych z zastosowaniem modeli FOCUS zakła- da stopniową ocenę w czterech krokach, uwzględniających coraz więcej danych i bardziej rzeczywiste warunki stosowania środka. Istnieje wiele programów służących do wyliczenia wartości PEC, jednak grupa FOCUS zaleca stosowanie tylko niektórych z nich.
Do obliczeń na poziomie Kroków 1 i 2 rekomendowany jest program STEP_ONE_ TWO. Na poziomie Kroku 3 wykorzystuje się programy MACRO, PRZW, TOXSWA i SWASH, a w Kroku 4 program SWAN. Obliczenia w tych programach opierają się na scenariuszach przypisanych kon- kretnym krokom oceny. Kroki 1 i 2 mają jeden i ten sam scenariusz, ale różnią się od siebie liczbą danych potrzebnych do obliczeń wartości PEC
SW
LITERATURA
[1] K. Kucharczak, D. Maciaszek, Przem. Chem.
2013, 92, nr 3, 352.
[2] Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Wsi z dnia 17 maja 2005 r. w sprawie zakresu
badań, informacji i danych dotyczących środ-
ka ochrony roślin i substancji aktywnej oraz
zasad sporządzania ich oceny, Dz.U. 2005,
nr 100, poz. 839.
[3] FOCUS surface water scenarios in the EU
evaluation process under 91/414/EEC, Report
of the FOCUS Working Group on Surface
Water Scenarios, EC Document Reference
SANCO/4802/2001-rev.2. 2001.
[4] Anonim, Generic guidance for FOCUS sur-
face water scenarios, Version 1.3, grudzień
2014 r.
[5] P. Adriaanse, R. Allen, V. Gouy, J. Hollis,
- Hosang, N. Jarvis, T. Jarvis, M. Klein,
- Layton i in., Surface water models and
EU registration of plant protection pro-
ducts, Report 6476-VI-96 (EU Commission),
Regulatory Modelling Group, FOCUS,
1997.
[6] F. van den Berg, P.I. Adriaanse, J.A. te
Roller, FOCUS surface water scenario
help (SWASH), version 1.1, User’s Guide
version 1, Alterra-rapport 507, Alterra,
Wageningen 2005.
[7] C. Brown, A. Alix, J.-L. Alonso-Prados,
- Auteri, J.-J. Gril, R. Hiederer, C. Holmes
i in., FOCUS landscape and mitigation fac-
tors in aquatic ecological risk assessment,
- 1 Extended summary and recommen-
dations, SANCO/10422/2005, version 2.0,
wrzesień 2007 r.
[8] C. Brown, A. Alix, J.-L. Alonso-Prados,
- Auteri, J.-J. Gril, R. Hiederer, C. Holmes
i in., FOCUS landscape and mitigation
factors in aquatic ecological risk asses-
sment, t. 2 Detailed technical reviews,
SANCO/10422/2005, version 2.0, 1 września
2007 r.
[9] U. Meier, Growth stages of mono- and dicoty-
ledonous plants, BBCH Monograph, Federal
Biological Research Centre for Agriculture
and Forestry, 2001.
lub K DT woda-osad) OM
50 , czas w połowicznego rozkładu substancji 20°C (w glebie, wodzie i układzie oraz maksymalna ilość sub- stancji obserwowana w glebie i w układzie woda-osad.
Wartości parametrów charakterystyczne dla substancji aktywnej i jej metabolitów wykorzystywane są w procesie szacowania przewidywalnych stężeń środowiskowych w wodach powierzchniowych i osadach dennych.
W każdym kroku obliczone wartości PEC danymi SW
porównuje ekotoksykologicznymi. się z odpowiednimi Z reguły najmniejsza wartość ostrej i długotermino- wej toksyczności (L(E)C50) (NOEC) dla organizmów wodnych, glonów, rozwielitki i ryb jest porównywana z początkową war- tością się współczynnik PEC
SW
i na tej podstawie oblicza narażenia toksycznego (TER). Jeżeli na podstawie obliczonych w Kroku 1 wartości jest większa od wartości PEC
SW
progowej wartość TER, TER
wówczas można przyjąć że badana sub- stancja aktywna nie będzie miała nieakcep- towalnego wpływu na środowisko wodne, a więc jej stosowanie będzie bezpieczne. W takim przypadku nie jest konieczne prowadzenie dalszej oceny ryzyka dla wód powierzchniowych, a otrzymane wartości PEC oceny. SW
są Jeżeli wystarczające jednak wartość do zakończenia progowa TER nie zostanie przekroczona, wówczas wykonywane są obliczenia uwzględnia- jące założenia dla Kroku 2. Ponownie dokonuje się obliczeń wartości i odnosi się je do odpowiednich danych
PEC
SW
ekotoksykologicznych dla organizmów wodnych. Podobnie jak w Kroku 1, jeżeli na podstawie obliczonych w Kroku 2 war- tości PEC
SW
. Kroki 3 i 4 mają zdefiniowanych dziesięć scenariuszy: sześć scenariuszy drenażu (scenariusze D) i czte- ry scenariusze spływu powierzchniowego wartość TER jest większa
(scenariusze R). Krok 4 różni się od Kroku od wartości progowej wówczas można
3 tym, że można zastosować łagodzenie uznać, że stosowanie środka będzie bez-
narażenia wód powierzchniowych przez pieczne i zakończyć ocenę. W przeciw-
zmniejszenie znosu z chmurą oprysków nym razie konieczne jest dokonanie oceny
(zastosowanie stref buforowych) lub przez w Kroku 3.
zmniejszenie spływu powierzchniowego. Zasada prowadzenia oceny w Kroku 3, jest taka sama jak w przypadku wcześniej
Wartości PEC
SW
opisanych kroków. W Kroku 3, ze względu na konieczność wykonania obliczeń dla kilku scenariuszy, uzyskana wartość TER obliczona na podstawie maksymalnego PEC
SW
obliczone w poszcze- gólnych krokach porównuje się z odpo- wiednimi danymi ekotoksykologicznymi. Jeżeli wyliczone na podstawie Kroku 1 narażenie organizmów nie będących celem zwalczania jest za wysokie, to należy dla substancji może być (i) mniej- sza od wartości progowej dla wszystkich
wykonać obliczenia wartości PEC
SW
scenariuszy lub (ii) tylko dla niektórych scenariuszy albo (iii) może być większa od wartości progowej dla wszystkich scena- riuszy. W pierwszym przypadku środek nie może być dopuszczony do obrotu, chyba że
dla Kroku 2 i powtórzyć obliczenia ekotoksy- kologiczne. Procedurę tą powtarza się aż do Kroku 4 lub do uzyskania odpowiednio niskiego narażenia.
Otrzymano: 08-09-2015
612 95/3(2016)
Barbara Gworek 